Het einde van beschermende maatregelen en de afschaffing van uitstel voor faillissementen, samen met een forse strijd tegen fraude en spookbedrijven. De naweeën van de grondstoffen- en energiecrisis gevolgd door een inflatiepiek en forse renteklim. Een pakket stevige loonindexeringen vorig jaar en een vrij koele economie tout court. Eén voor één zijn het factoren die bijdragen aan een schijnbaar onstopbare faillissementengolf.
Steeds meer bedrijven kraken onder de oplopende druk en moeten noodgedwongen de boeken neerleggen. Maar waar situeren de falingen zich precies? Hoe verhouden de cijfers zich tot de voorbije jaren? Hoeveel banen gingen verloren? En hoe is het gesteld in uw sector? De Tijd schetst de berg aan faillissementen in al zijn facetten.
Benieuwd naar de faillissementscijfers in uw sector ? Ontdek ze hier
De huidige faillissementengolf in historisch perspectief
In de eerste tien maanden van 2024 zijn alles samen al 9.239 ondernemingen in ons land failliet verklaard. Dat blijkt uit de meest recente cijfers die statistiekbureau Statbel verzamelt bij de ondernemingsrechtbanken. In vergelijking met het gemiddelde voor dezelfde periode in de voorbije 15 jaar ligt het aantal faillissementen ruim 15 procent hoger.
Daarmee zet 2024 de klim die in de loop van 2023 begon zonder ophouden verder. Sterker nog: in vergelijking met de dezelfde periode vorig jaar gingen al ruim 800 meer bedrijven failliet. Het huidige jaar komt zelfs in de buurt van het meer dan tien jaar oude record van 2013.
Op het einde van 2013 klokte het aantal faillissementen in België af op 11.740. Van januari tot en met oktober ging het toen om 9.812 falingen, 573 meer dan in de loop van dit jaar. Zowel in maart, juni, september als oktober van 2024 gingen telkens meer dan 1.000 bedrijven over de kop. Andere jaren wordt die kaap op maandbasis eerder uitzonderlijk gerond.
Recordcijfers in Vlaanderen, amper rimpeling in Brussel en Wallonië
De nationale faillissementenstatistieken verbergen bovendien belangrijke regionale verschillen. Zo liggen de faillissementscijfers in het Vlaams Gewest bijna met 31 procent bijna een derde boven het langjarig gemiddelde. In het Waals (+7,6%) en Brussels Hoofdstedelijk Gewest (-11%) blijft het aantal faillissementen daarentegen onder of vrij dicht bij het gemiddelde van de voorbije 15 jaar.
De 5.297 faillissementen die tot nu toe in Vlaanderen - een kmo-regio bij uitstek - zijn uitgesproken, zorgen voor een ongeziene piek. Sinds 2005 lag het aantal faillissementen in diezelfde periode nooit hoger dan in 2024. In vergelijking met het vorige recordjaar 2023 klimt het aantal Vlaamse faillissementen voorlopig ruim 8 procent hoger.
Het afschaffen van de Vestigingswet in Vlaanderen speelt volgens experten een belangrijke rol. Sinds 2018 moet je voor een aantal sectoren geen bewijs van beroepsbekwaamheid meer voorleggen. Bedoeling was de toegang tot het ondernemerschap te vereenvoudigen, maar sectorfederaties zien het neveneffect van een gebrek aan vak- en bedrijfstechnische kennis bij starters in de faillissementsstatistieken. In Wallonië en Brussel is de vestigingswetgeving wel nog van kracht.
Daarnaast wijst handelsinformatiekantoor GraydonCreditsafe op een belangrijke toename van de strijd tegen frauduleuze falingen in sommige gerechtelijke arrondissementen. Vooral in de bouwsector loopt het aantal faillissementen daardoor nog hoger op.
Horeca en retail zoals vaker, transport en bouw veel meer dan normaal
De grote bulk van de uitgesproken faillissementen concentreert zich sowieso in een vrij beperkt aantal sectoren. Traditioneel springen de horeca en de groot- als detailhandel er bovenuit. Ook dit jaar staan de twee sectoren samen voor bijna 40 procent van alle falingen. De horeca kampt bovendien met een bovengemiddeld aantal faillissementen, vooral restaurants en cateraars hebben het bijzonder moeilijk.
Naast de twee traditionele zwaargewichten in de faillissementscijfers springen de bloedrode cijfers in bouw- en transportsector in het oog. De bouw staat dit jaar voor bijna één op de vier faillissementen, een uitzonderlijk hoog aandeel. Bovendien zijn tussen januari en eind oktober al ruim 2.183 bouwondernemingen failliet verklaard, nooit eerder waren dat er zoveel op dit moment in het jaar. Het aantal faillissementen in de bouw ligt bovendien ruim de helft boven het langjarig gemiddelde.
In de transport en logistiek is de situatie al evenzeer dramatisch. Hoewel het aandeel van de sector in de totale faillissementscijfers beperkt is, loopt het verschil ten opzichte van het langjarig gemiddelde ook op tot meer dan 46 procent. Specifiek bij transporteurs op de weg en post- en koeriersdiensten ligt de tol merkbaar hoger.
Optelsom van veel kleintjes en Van Hool leiden tot ruim 27.500 verloren banen
De faillissementengolf leidde vanzelfsprekend ook tot jobverlies: tot en met oktober gingen al 27.527 banen verloren. Slechts drie keer lag dat cijfer op dit moment van het jaar hoger dan in 2024.
Het hoge jobverlies heeft veel te maken met de hogere faillissementscijfers bij kleine bedrijven. Bij bijna 90 procent van de falingen in ons land gaat het om een bedrijf met maximaal vier werknemers, nog eens 6,5 procent had tussen vijf en tien werknemers aan boord.
Bij exact negen faillissementen gingen dit jaar 100 banen of meer in één klap verloren. Het meest uitgesproken voorbeeld was het einde van de busbouwer Van Hool in Koningshooikt. Volgens de Statbel-cijfers gingen toen 2.469 banen verloren, een van de grootste Belgische faillissementen in de voorbije decennia.
Kleine bedrijven zijn erg dominant in faillissementscijfers... en staan voor dik 60 procent van alle verloren jobs
Aantal faillissementen (links) en verloren banen (rechts) per bedrijfsgrootte
- 0 - 4 werknemers
- 5 - 9 werknemers
- 10 - 99 werknemers
- 100 en meer werknemers
Grafiek: De Tijd - Bron: Statbel
De eerste vijf jaar blijven de moeilijkste
Het feit dat vooral kleine bedrijven over de kop gaan, kan worden gelinkt aan de opvallend hogere faillissementscijfers bij jonge ondernemingen. In bijna vier op de tien uitgesproken faillissementen gaat het om een bedrijf dat minder dan vijf jaar geleden werd opgestart. In 2023 lag dat aandeel nog net een tikje hoger, maar in vergelijking met de jaren daarvoor is de tol bij de jonge bedrijven duidelijker voelbaar. Opnieuw is in Vlaanderen het verschil feller uitgesproken.
De enorme groei en vele nieuwe ondernemingen tijdens en vlak na de coronapandemie heeft daar volgens experten veel mee te maken. In die periode werden opvallend meer eenmanszaken en kleine ondernemingen boven de doopvont gehouden, zeker in Vlaanderen.
Nu de economische situatie wat donkerder oogt, dreigen die ondernemingen zonder al te veel buffers net iets sneller kopje onder te gaan. Kleine, jonge ondernemingen hebben het ook moeilijker om kostenstijgingen door te rekenen aan hun klanten. Oudere, gevestigde bedrijven kunnen zulke schokken veelal beter verteren.
