De slag om de strijdstaten

Op 5 november trekken de Amerikanen naar de stembus voor een beslissende verkiezing, waarin een nieuwe president wordt verkozen voor de komende vier jaar. Hoewel de Democraten eerder deze zomer nog op stevig verlies stonden, heeft de terugtrekking van de zittende president Joe Biden de kansen dooreengeschud.

Op een maand van de presidentsverkiezingen analyseert De Tijd de jongste peilingen en modellen. Wie verzamelt de meeste stemmen? Hoe presteren de kandidaten in de cruciale staten? En volstaat dat om het Witte Huis te veroveren? Een overzicht.

Stemmenkampioen

Volgens de jongste berekeningen zou Harris 51 procent van de kiezers achter zich scharen, tegenover goed 49 procent voor de Republikeinse kandidaat Trump. Daarbij wordt geen rekening gehouden met stemmen op - in de VS erg kleine - derde partijen, die beide percentages sowieso nog naar beneden zullen duwen. Dat blijkt uit data van Pollyvote, een Amerikaans studiebureau dat sinds 2004 de presidentsverkiezingen volgt.

PollyVote kijkt daarvoor verder dan enkele opvallende politieke peilingen - die bijvoorbeeld na de onverwachte verkiezingszege van Donald Trump in 2016 als onbetrouwbaar bestempeld werden - en kiest voor een bredere aanpak. De onderzoekers combineren meerdere peilingen, aangevuld met deskundige inschattingen en historische trends, die zorgvuldig worden afgewogen. Zo ontstaat een handige leidraad in een felbevochten campagne waarin de voorspelde percentages erg dicht bij elkaar liggen.

Bovendien publiceert PollyVote de cijfers inclusief een foutenmarge, de gekleurde banden in bovenstaande grafiek. Die tonen aan dat de verwachte resultaten voor beide kandidaten binnen een zeer brede vork liggen van 3 procentpunt en daardoor mogelijk nog haasje-over kunnen spelen.

De race naar 270 kiesmannen

Het winnen van de meeste stemmen garandeert geen overwinning, zoals in eerdere verkiezingen is gebleken. De winnaar wordt namelijk bepaald door het kiescollege. De kans dat Harris daar 270 kiesmannen kan behalen – het aantal dat nodig is om het presidentschap te winnen – wordt momenteel geschat op 54 tegenover 46% voor Donald Trump.

Wie van beiden de meerderheid van de 583 kiesmannen zal binnenhalen hangt sterk af van de resultaten in de strijdstaten zoals Michigan, Pennsylvania, en Wisconsin.

Elke staat krijgt namelijk een bepaald aantal kiesmannen toegewezen. In principe gebeurt dat gelijkmatig op basis van het aantal inwoners per staat, maar in de praktijk loopt het aantal burgers dat een lid van het kiescollege vertegenwoordigt uiteen van minder dan 200.000 tot meer dan 700.000.

Californië (54), Texas (40), Florida (30) en New York (28) wegen het zwaarst door, onder meer Alaska, Delaware en Wyoming (telkens 3) het minst. Met uitzondering van Maine en Nebraska geven alle staten hun kiesmannen volgens het 'winner takes all'-principe integraal aan de presidentskandidaat die er het meeste stemmen haalt. Wie over alle staten heen minstens 270 kiesmannen verzamelt, wordt de nieuwe president.

Wie over alle staten heen minstens 270 kiesmannen verzamelt, wordt de nieuwe president. Dat verklaart waarom een presidentskandidaat die nationaal minder stemmen verzamelt via het spel van de kiesmannen toch president kan worden, zoals Trump in 2016 en George W. Bush in 2000.

In 2020 wist Joe Biden, de toenmalige Democratische kandidaat, deze strijdstaten met minimale marges te winnen. De recente peilingen tonen echter een spannend beeld: zowel Harris als Trump staan er in deze staten vrijwel gelijk, met marges van slechts enkele tienden van een procentpunt. Vooral Pennsylvania, met zijn 19 kiesmannen, wordt gezien als de belangrijkste "tipping point"-staat. De uitkomst daar kan doorslaggevend zijn voor wie het Witte Huis verovert. Een overwinning voor Harris in Pennsylvania zou haar positie sterk verstevigen, terwijl een nederlaag een grote klap zou betekenen.

Dat de percentages voor de hele VS zo dicht bij elkaar liggen, betekent niet dat de meningen overal zo verdeeld zijn. De presidentskandidaten lopen de race naar de 270 kiesmannen bepaald niet in alle staten. Onder meer Californië, New York en Hawaï zijn veilige Democratische bastions, terwijl de inwoners van Wyoming, Tennessee en Alabama met een grote meerderheid Republikeins stemmen. Scherp gesteld: het gros van de Amerikanen hoeft eigenlijk niet te gaan stemmen.