De Italianen trekken op 4 maart naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. Naar de verkiezingen wordt niet alleen in Italië maar ook in Europa uitgekeken. Het Zuid-Europese land is de derde economie van de eurozone. Politieke strubbelingen in de Laars kan de Europese Unie in volle brexitonderhandelingen missen als kiespijn.
Of Italië snel een stabiele regering krijgt die aan een broodnodig hervormingsparcours begint, is maar de vraag. Het land staat niet bekend om zijn politieke stabiliteit. Sinds 1946 hebben de Italianen liefst 65 regeringen versleten. Ter vergelijking: België had in dezelfde periode 47 regeringen.
Silvio Berluconi (81)
Forza Italia
'Ik ben als goede wijn. Met de leeftijd word ik beter en nu ben ik perfect.' Met die woorden probeert Silvio Berlusconi de Italianen te overtuigen voor zijn centrumrechtse blok te stemmen. De miljardair eist een hoofdrol op in de electorale race, ook al kan hij door een veroordeling geen gooi doen naar een vierde termijn als premier. Berlusconi belooft een vlaktaks, een afschaffing van de successierechten, een minimuminkomen van 1.000 euro per maand, de invoering van een nieuwe munt voor binnenlands gebruik en een migrantenstop. Zijn kandidaat-premier is Antonio Tajani, de voorzitter van het Europees Parlement.
Matteo Renzi (43)
Democratische Partij
Amper drie jaar geleden plaatste het Amerikaanse weekblad Fortune hem nog in zijn topdrie van meest invloedrijke leiders jonger dan veertig. Matteo Renzi was toen nog vastbesloten om het politieke establishment snel een facelift te geven. Maar de jurist ondervond inmiddels dat tussen droom en daad wetten staan en praktische bezwaren. Na een mislukt referendum over een grondwetswijziging droop Renzi eind 2016 af als premier. Op 4 maart hoopt hij van de kiezer een tweede kans te krijgen. Ook al heeft Paolo Gentiloni, zijn partijgenoot en opvolger als premier, hem intussen het nakijken gegeven in populariteitspolls.
Luigi di Maio (31)
Vijfsterrenbeweging
Een diploma haalde hij niet. En een 'echte' job heeft hij nog nooit gehad. Maar binnen enkele weken zou Luigi di Maio het zomaar tot premier van Italië kunnen schoppen. De zoon van een vastgoedmakelaar met neofascistische roots en een leerkracht Latijn stond in 2007 mee aan de wieg van de voorloper van de Vijfsterrenbeweging. In een poging door te stoten naar de macht vijlde hij de meest radicale kantjes van het discours van de anti-establishmentpartij. Met een minimumloon van 780 euro per maand, de afschaffing van 400 'zinloze' wetten en een verlaging van de pensioenleeftijd dingt hij naar de gunst van de kiezer.
Matteo Salvini (44)
Lega
Minder migranten en minder Europa. Dat zijn volgens Matteo Salvini de hoofdbestanddelen van het medicijn dat Italië er weer bovenop kan helpen. Onder leiding van de zoon van een zakenman en een huisvrouw vervelde de Lega Nord van een kleine separatistische partij uit het noorden van het land tot een rechts-populistische beweging die in heel Italië een gevoelige snaar bij de kiezer probeert te raken. Om in dat opzet te slagen ging de 'Nord' zelfs overboord in de partijnaam. Salvini flirt met Berlusconi maar ook een deal met de Vijfsterrenbeweging lijkt niet uitgesloten. Voor het premierschap wil hij ver gaan.
De voormalige Italiaanse premier, Silvio Berlusconi, heeft de afgelopen maanden alles in het werk gesteld om verschillende partijen in het rechtse spectrum van het politieke landschap warm te maken voor een coalitie. In dat kabinet zouden zijn eigen Forza Italia, de rechts-radicale Lega, de extreemrechtse Fratelli d'Italia en eventueel centrumpartij Noi con l'Italia-UDC gaan zetelen.
In Berlusconi's ideale scenario levert zijn eigen partij de premier. De miljardair schoof Antonio Tajani, de voorzitter van het Europees Parlement, al naar voren voor die post. Maar als de Lega tijdens de stembusslag beter zou scoren dan Forza Italia zal Matteo Salvini, de leider van de eurosceptische, antimigratiepartij ongetwijfeld op het premierschap azen. Volgens de meest recente peilingen is het evenwel niet zeker dat het centrumrechtse blok voldoende stemmen haalt.
Als centrumrechts of centrumlinks niet aan een meerderheid geraken met de partijen die ideologisch het dichtst bij hen aanleunen, zou president Sergio Mattarella de leiders van die twee blokken kunnen aansporen een verstandshuwelijk aan te gaan. Aftredend premier Paolo Gentiloni komt dan mogelijk weer in beeld om de bestuursploeg te leiden.
Het animo voor zijn grote coalitie is evenwel onbestaande op dit moment. En volgens de meest recente peilingen komen de Democratische Partij en Forza Italia ook niet aan genoeg zetels om zo'n coalitie naar Duits voorbeeld aan te gaan. Een derde partner zou nodig zijn.
President Mattarella kan er ook voor opteren een regering van nationale eenheid op de been te brengen. Die zou de steun moeten krijgen van verschillende partijen in het parlement. Een technocraat zou aan het hoofd kunnen komen van zo'n kabinet.
Die formule zou geen primeur zijn voor Italië. Eind 2011 kreeg Mario Monti al eens de leiding over een technocratenregering toen het land, na enkele jaren wanbeleid door Berlusconi, aan de rand van de afgrond stond.
Als de Vijfsterrenbeweging als winnaar uit de stembusslag komt en ook de Lega scoort sterk, valt het niet uit te sluiten dat de twee eurosceptische partijen de handen in elkaar slaan. Zo'n kabinet zou een nachtmerriescenario zijn voor Europa. Bovendien heeft de Vijfsterrenbeweging nog helemaal geen bestuurservaring op nationaal niveau. Op regionaal en lokaal niveau is de partij hier en daar wel al aan de macht. Maar een groot succes was dat meestal niet. Rond de Vijfsterrenbeweging hangt op verschillende plaatsen een zweem van corruptie.
Geen enkele partij of alliantie slaagt erin meer dan 40 procent van de kiezers achter zich te krijgen. En ook de president mislukt in zijn poging om een grote coalitie of regering van nationale eenheid op de been te brengen. Dan lijkt slechts een uitweg mogelijk: nieuwe verkiezingen.
EU28 Ita
Italië heeft de voorbije 15 jaar zowat 3,5 miljoen vluchtelingen opgevangen. Alleen al de afgelopen vier jaar ging het om 620.000 mensen. Opvangcentra zitten overvol. De massale toestroom leidde tot spanningen met de lokale bevolking. Heel wat van die vluchtelingen willen helemaal niet in Italië blijven. Maar volgens de Europese verdragen moeten ze er een asielvraag doen.
Het migratiethema nam een prominente plaats in de verkiezingscampagne in nadat een lid van de antimigratiepartij Lega op Afrikaanse vluchtelingen geschoten had in Macerata. Populistische partijen poogden kiezers te lokken door de vrees voor een mosliminvasie aan te wakkeren.
bel ita
De Italiaanse economie lijkt eindelijk haar tweede adem gevonden te hebben. Ze groeit al vier jaar op rij. De gezinnen houden minder de vinger op de knip en de uitvoer trekt aan. Maar Italië blijft wel een van de traagste groeiers in Europa en krijgt de crisis maar moeilijk verteerd.
Meerdere factoren zetten al decennia een rem op de groei. In de eerste plaats is er de te lage productiviteit. Daarnaast zijn de lonen in verhouding hoog. Werkgevers klagen ook over de kwaliteit van het onderwijs. Jongeren zijn vaak niet voorbereid op de overstap naar het professionele leven. Ten slotte beperkt een gebrek aan technologische innovatie in kmo’s het groeipotentieel.
Sinds 2013 is Italië erin geslaagd meer dan een miljoen jobs te creëren. Maar de werkloosheidsgraad ligt nog altijd hoger dan voor de economische crisis van 2008. Vooral jongeren raken maar moeilijk aan een job.
De arbeidsmarkt is al jaren de achilleshiel van de Italiaanse economie. Wie met een contract van onbepaalde duur aan de slag was, zat gebeiteld. Daardoor weten jongeren maar moeilijk de deur naar de arbeidsmarkt open te wrikken. Zeker in overgereguleerde sectoren als de advocatuur, de notarissen- of de taxiwereld waar vergunning vaak van vader of moeder op zoon of dochter doorgegeven worden.
Die uitzichtloze situatie zet steeds meer jongeren ertoe aan hun geluk te gaan beproeven in het buitenland. Vaak gaat het om de beter opgeleide jongeren die de Italiaanse economie broodnodig heeft om economisch weer in de Champions League te gaan spelen.
Dui bel ita
De nieuwe Italiaanse bestuursploeg moet ook flink de bezem halen door de overheidsfinanciën. De drie premiers die sinds 2013 aan de macht waren, slaagden erin het tekort op de begroting terug te dringen.
Maar de schuldenberg blijft gigantische proporties aannemen. Zolang de overheidsschuld niet daalt, heeft de nieuwe regering maar weinig ruimte om belastingverlagingen door te voeren of de overheidsuitgaven op te schroeven. Ook al pogen alle partijen de kiezers met dergelijke beloften te verleiden.
De Italiaanse banken zijn vandaag een pak gezonder dan twee jaar geleden toen ze voor 360 miljard euro probleemkredieten op hun balansen hadden staan. Dat komt niet alleen door het economische herstel maar ook door ingrijpen van de bankregulator en de regering. Die gooide Banca Monte dei Paschi di Siena en twee Venetiaanse banken vorige zomer een reddingsboei toe.
Maar het gevaar is niet geweken. Binnen de Europese Unie hebben de Italiaanse banken nog altijd de meeste slechte kredieten. Daardoor kunnen ze minder gemakkelijk geld lenen, ook aan ondernemers. Terwijl het ondernemerschap stimuleren een strijdpunt van de nieuwe regering moet worden.
Italiës luchtvaarttrots Alitalia ligt al jaren in coma. Tijdens haar 70-jarige bestaan boekte het bedrijf amper winst. Eerst gaf Air France-KLM een injectie in een poging Alitalia te reanimeren. Daarna was het de beurt aan Etihad. Sinds mei vorig jaar werken curatoren aan een reddingsplan. In afwachting maakte de Italiaanse regering 600 miljoen euro vrij om Alitalia zolang in de lucht te houden.
Onder meer Lufthansa, de Duitse moeder van Brussels Airlines, het Britse easyJet en het Amerikaanse investeringsfonds Cerberus zijn in de running voor een overname. Alitalia blijft een interessante prooi omdat het in heel Italië over landingsrechten beschikt.
Door Lieve Dierckx en Thomas Roelens | 22.02.2018.