Miljoenensubsidies en investeringsdrang leiden tot ongeziene laadpalenspurt

Onder impuls van een veranderde fiscaliteit groeit het aantal wagens met een elektrische motor op de Belgische wegen razendsnel, sneller dan de overheid en de autosector zelf hadden verwacht. Terwijl begin vorig jaar nog met het nodige feestgedruis gevierd werd dat de 100.000ste elektrische auto op de Belgische wegen verscheen, werden er alleen al in 2023 bijna 100.000 nieuwe e-auto's ingeschreven.

Die groei is vooral te danken aan de snel vergroenende bedrijfswagenmarkt, goed voor twee op de drie nieuwe auto's in België. Volgens Michel Martens, hoofd van de studiedienst van de autofederatie Febiac, komt de volledige elektrificatie van die markt snel dichterbij. 'Tot voor kort dachten we aan 2027, maar het lijkt er almaar meer op dat dat al volgend jaar kan zijn.'

Met de invoering van een premie wil de Vlaamse regering ook de particuliere autokoper ertoe verleiden elektrisch te rijden. Wie vanaf februari een elektrisch model van minder dan 40.000 euro koopt, kan rekenen op een tussenkomst tot 5.000 euro. Nu al lijkt het erop dat het totale budget - 20 miljoen euro, goed voor 4.000 premies voor nieuwe auto's - in geen tijd opgesoupeerd zal zijn.

Meer dan 12.000 erbij

De steile opmars van de elektrische auto gaat gepaard met een ongeziene spurt van openbare laadinfrastructuur. Dat blijkt uit data-analyse van De Tijd op basis van nieuwe gegevens van het Departement Mobiliteit en Openbare Werken. In 2023 bedroeg de groei van het aantal publieke en semipublieke laadpunten in Vlaanderen 63 procent. Nooit was de sprong groter dan vorig jaar.

De groei aan laadcapaciteit spreidt zich over heel Vlaanderen en over alle gemeentetypes. Vooral de plattelandsgemeenten hebben vorig jaar een grote inhaalbeweging gemaakt: daar is het aantal laadequivalenten in een jaar verdubbeld. Ook in de pendelgemeenten - mensen wonen er, maar werken veelal elders - is dat het geval. De steden en randgemeenten kennen een beperktere groei, al heeft dat veel te maken met het ruime aanbod dat er al was.

Vooral in de provincies Limburg en West-Vlaanderen is de vooruitgang groot. In Limburg ligt het totale aantal laadequivalenten dubbel zo hoog als eind 2022. Als we de ingeschatte noden van alle Limburgse gemeenten samen afzetten tegenover de geïnstalleerde laadcapaciteit, is de behoefte die de Vlaamse regering in 2022 voor 2025 voorzag al ingevuld. Het is niet duidelijk of dat ook het geval is nu de groei van het aantal elektrische auto op de Vlaamse wegen sneller verloopt dan verwacht.

In West-Vlaanderen, waar de publieke laadmogelijkheden ook sterk zijn gegroeid, is iets meer dan 95 procent van de nodig geachte laadcapaciteit al geplaatst. In alle provincies is zeker driekwart van de beoogde laadinfrastructuur intussen geplaatst. Het inhaalmanoeuvre dat begin vorig jaar werd aangekondigd, is er duidelijk gekomen.

Fiscale aftrek

De Vlaamse laadspalenspurt is vooral te danken aan de semipublieke laadpunten uit de verschillende projectoproepen van minister Peeters. Door bedrijven, sportclubs, scholen en winkels die hun laadinfrastructuur ook deels publiek beschikbaar stellen tegemoet te komen in de installatiekost hoopte ze vele duizenden extra laadpalen te zien verschijnen.

In het kader van Clean Power for Transport (CPT) spendeerde de regering voorlopig 23,4 miljoen euro aan die projectoproepen, leren cijfers die De Tijd opvroeg bij het kabinet van Peeters. Daarnaast waren er ook specifieke calls voor innovatieve laadinfrastructuur, snelladers en ultrasnelladers. Alles samen trok de minister zo'n 31 miljoen euro uit voor laadpaalsubsidies.

Dat bedrag is sowieso een onderschatting van de overheidssteun die bedrijven krijgen voor laadinfrastructuur. Zo kunnen ondernemingen die investeren in publieke toegankelijke laadpunten onder meer rekenen op een verhoogde federale fiscale kostenaftrek en zijn er ook middelen vrijgemaakt om de uitrol van laadstations voor elektrische vracht- en bestelwagens te stimuleren.

Daarnaast speelt ook de groeiende interesse van zowel start-ups als grote exploitanten in grote snellaadstations een belangrijke rol. Van Storm en Sparki over buitenlandse spelers als FastNed, Electra en Allego tot grote energieconcerns als Engie, TotalEnergies en Q8: allemaal zien ze brood in de uitbouw van een laadpalennetwerk. Ook Colruyt plant via Dats 24-dochter een groot laadoffensief met 10.000 laadpalen op korte termijn. Vooral voor snelladers langs snelwegen en de belangrijkste gewestwegen neemt de concurrentie tussen de investeerders toe.

Te veel?

De vraag is of de immense groei aan infrastructuur niet tot een overaanbod langs Vlaamse wegen leidt. De Vlaamse regering heeft een ideaalbeeld van snelladers om de 25 kilometer langs de belangrijkste snel- en gewestwegen, veel fijnmaziger dan om de 80 tot 100 kilometer snelweg die Europa vraagt. Bovendien becijferde de Europese federatie van laadinfrastructuurbedrijven dat zowat 80 procent van het laden van elektrische auto's thuis gebeurt. Nog eens 10 procent laadt op het werk, de rest aan publieke laadpalen.

Hoewel het aantal laadpalen in Vlaanderen het afgelopen jaar sneller groeide dan het aantal elektrische auto's is Jochen De Smet, de voorzitter van de brancheorganisatie van bedrijven in de elektromobiliteit EV Belgium, niet bang dat er snel een overaanbod zal zijn. 'Integendeel. De grote uitdagingen beginnen nu. Vanaf dit jaar komen er 150.000 tot 200.000 nieuwe elektrische auto's op de Belgische wegen. Dat betekent dat er tegen 2027 meer dan 1 miljoen e-auto's op onze wegen rijden. Om die allemaal te kunnen bedienen, is nog heel wat extra publieke laadcapaciteit nodig', aldus De Smet.

“De grote uitdagingen beginnen nu, met vanaf dit jaar 150.000 tot 200.000 nieuwe elektrische auto's extra op onze wegen.”

Jochen De Smet

Voorzitter EV Belgium

Voor dit jaar is de EV Belgium-voorzitter somber: 'De plaatsingstermijn voor publieke laadpalen loopt eind dit jaar af. Nadien mogen er geen laadpalen meer bijkomen. De Vlaamse overheid is aan zet en moet beslissingen nemen voor de verkiezingen. Ofwel wordt de termijn tijdelijk verlengd met bijvoorbeeld één jaar, ofwel moet er dit voorjaar een nieuwe aanbesteding komen die focust op de grootschalige uitrol van laadinfrastructuur in de steden. Wachten tot na de verkiezingen is geen optie.'

Nick Arys, woordvoerder van het Departement Mobiliteit en Openbare Werken, benadrukt dat er voor Vlaanderen één doel is: de 35.000 laadequivalenten tegen 2025. 'We werken vraaggestuurd, datagestuurd en met een zo aangepast mogelijk aanbod op strategische locaties', zegt hij. 'Wij willen er vooral over waken dat de laadpunten komen op plaatsen waar ze gebruikt worden.'

De Smet denkt dat de tijd van losse publieke laadpalen op de trottoirs voorbij is: 'Met de groei aan laadpalen die nodig is, kun je niet blijven vasthouden aan het paal-volgt-wagensysteem, zoals Antwerpen recent nog deed. Het is vooral in steden veel efficiënter om naar grootschalige laadpleinen te gaan.'