Politici en journalisten hechten veel belang aan politieke peilingen. Verschuivingen van een paar procentjes voor deze of gene partij worden uitvoerig geanalyseerd en becommentariëerd.
Deze interactieve explainer legt uit waarom peilingresultaten best met een flinke korrel zout worden genomen. Getallen na de komma en analyses van verschuivingen van 2 procent zullen zinloos blijken.
En dat allemaal zonder een enkele statistische formule, dat is beloofd.
Hiernaast ziet u het Vlaamse kiespubliek: elke cirkel vertegenwoordigt een duizendste van de meer dan 4,2 miljoen Vlaamse kiezers. Omdat politieke voorkeur nog steeds wat taboe is in Vlaanderen zien we de kiesintenties van de Vlaamse kiezer nog niet.
Maar op de dag van de verkiezingen moet iedereen kleur bekennen: er geldt namelijk stemplicht.
Mooi zo! Het Vlaamse kieslandschap is zoals je ziet nogal versnipperd. Het is nog net geen Jackson Pollock.
Tijd om de balans op te maken.
Ok. Dat maakt het wat gemakkelijker om de stemmen te tellen.
De N-VA was de duidelijke winnaar van de laatste verkiezingen, met 31,9 % van de stemmen (we gebruiken de cijfers van de verkiezingen voor het Vlaamse parlement van 25 mei 2014).
Verkiezingen worden maar om de paar jaar georganiseerd. Om de vinger toch aan de politieke pols te houden, bellen gespecialiseerde bedrijven in opdracht van kranten en tv-stations mensen op om te peilen naar hun kiesintenties op dat moment.
Dat gaan we nu simuleren. Tegelijk doen we een gedachte-experiment: we gaan er van uit dat op het moment van de peiling de kiesintentie van elke kiezer samenvalt met de stem die hij of zij uitbracht bij de verkiezingen. De ideale peiling geeft dus dezelfde percentages voor alle partijen als bij de verkiezingen.
Goed, we kunnen er aan beginnen!
Het peilbureau vraagt mensen op welke partij ze zouden stemmen als er op dit moment verkiezingen zouden worden georganiseerd.
Met de knop hieronder kan u telkens het antwoord van een ondervraagde kiezer toevoegen aan de peilingresultaten. Wanneer u de eerste 10 antwoorden van de peiling binnen heeft, kunnen we verder met ons experiment.
Goed zo. Maar zoals je merkt: peilen is hard werken. Maar laten we de eerste resultaten eens van dichterbij bekijken.
De eerste resultaten zijn binnen, maar zoals je ziet zijn er wel flinke verschillen tussen de peilingresultaten en de resultaten van de verkiezingen. We focussen nu op het verschil tussen de peilingresultaten en de verkiezingsresultaten.
In dit experiment gaan we er van uit dat de kiesintenties samenvallen met deze op het moment van de verkiezingen. Elk verschil tussen de peiling en de verkiezingsuitslag is dus volledig te wijten aan het toeval en de onzekerheid die inherent is aan een peiling.
Wow, die verschillen zijn echt nog groot. We ondervragen beter nog wat meer kiezers om de betrouwbaarheid van de resultaten te verhogen.
Laten we alles wat versnellen. Met de knop hieronder kan je in een klap bij 10 mensen peilen naar hun kiesintenties en de resultaten toevoegen aan de peiling. We gaan nu voor minstens 100 ondervraagde kiezers. Je kan ook nog steeds telkens 1 kiezer per keer toevoegen als je dat zou willen.
Goed bezig! Al 100 mensen ondervraagd. Gemerkt dat de afwijkingen van de peilingresultaten kleiner werden naarmate er meer kiezers werden ondervraagd?
We gaan nog een stap verder: je kan nu in 1 keer 100 kiezers toevoegen en we gaan nu voor op zijn minst 1000 ondervraagden. Dat is de omvang van een typische politieke peiling in Vlaanderen.
Mooi zo: een volledige peiling uitgevoerd! Maar de afwijkingen van het peilingresultaat ten opzichte van het verkiezingsresultaat is nog steeds aanzienlijk: voor bedraagt de afwijking nog steeds .
Ondanks het intensieve werk om meer dan 1000 mensen te peilen naar hun kiesintenties, blijven er grote afwijkingen tussen de uiteindelijke resultaten van de peiling en hetgeen we eigenlijk willen meten: de kiesintenties van alle Vlaamse kiezers.
Die afwijkingen zijn volledig toe te schrijven aan het toeval: ook bij een steekproef van 1000 kiezers zullen er steeds partijen onder- en andere oververtegenwoordigd zijn.
Laten we eens virtueel meerdere peilingen afnemen, op exact hetzelfde moment, met exact hetzelfde aantal ondervraagden en afgenomen met dezelfde methode onder dezelfde groep kiezers. We mogen dus verwachten dat de resultaten voor alle peilingen dezelfde zijn. Alle afwijkingen zullen volledig toe te schrijven zijn aan het toeval.
Gebruik onderstaande knop om 8 peilingen van telkens 1000 Vlaamse kiezers uit te voeren.
Goed, laten we eens kijken hoe het plaatje van de afwijkingen tussen de peilingresulaten en de echte percentages onder de Vlaamse bevolking er uitziet per partij.
Heel wat afwijkingen, niet? En dat allemaal te wijten aan puur toeval.
Van de 64 peilingscores waren er welgeteld tot op 1 cijfer na de komma correct. Belang hechten aan kleine verschillen bij peilingen is dus onzinnig, cijfers na de komma vermelden heeft eigenlijk weinig zin.
keer was de afwijking groter dan 2 procentpunten, de grootste afwijking bedroeg procentpunt. Ook bij ogenschijnlijk grote verschuivingen kan het toeval een grote factor spelen.
Als correct over peilingen wordt bericht, dan wordt de te verwachten fout (de 'foutenmarge' of 'betrouwbaarheid') vermeld. Je weet nu waar die vandaan komt: het toeval introduceert ruis op de peilingresultaten. Hou daar dus rekening mee als je leest of schrijft over peilingresultaten.
Dit zijn een paar nuttige links om onzekerheid te visualiseren:
Maarten Lambrechts