Het aantal lanceringen boomt
Bij de Belgische satellietenbouwer Aerospacelab in Mont-Saint-Guibert in Waals-Brabant keken ze zaterdag gespannen omhoog. SPIP, een satelliet van 120 kilogram die hier werd gebouwd, schoot vanaf de Californische lanceerbasis Vandenberg met een Falcon 9-raket van SpaceX de lucht in. Het is de vierde satelliet van het nog jonge Aerospacelab. Vanaf nu moet het snel gaan. In februari worden er nog eens vier gelanceerd. De komende jaren wil het bedrijf groeien naar honderden satellieten per jaar. Het bouwt daarvoor een grote fabriek in Charleroi.
Aerospacelab, in 2017 opgericht door ondernemer Benoît Deper, mengt zich in een internationale ruimterace. In 2022 werden 2.325 satellieten in een baan om de aarde gebracht, een absoluut record.
De ruimte raakt zo steeds meer gevuld met satellieten. In drie jaar tijd is hun aantal liefst verviervoudigd. Vandaag gaat het om ruim 8.000 stuks. Die groei zal alleen maar versnellen. Tegen 2030 zullen er naar verwachting 60.000 satellieten boven ons hoofd cirkelen. Sommigen spreken van 100.000 het komende decennium.
De VS domineren in de ruimte, maar China, het Verenigd Koninkrijk en India rukken op. Rusland is sinds de hoogdagen van de Sovjet-Unie flink teruggevallen. Europa hinkt achterop, een kloof die Aerospacelab mee hoopt te dichten.
De democratisering van de ruimte
Start-ups zoals Aerospacelab en privébedrijven mengen zich steeds nadrukkelijker in de race naar de ruimte. Het was lang anders. Sinds de Russische Spoetnik I - de eerste satelliet ooit - op 4 oktober 1957 gelanceerd werd, waren satellieten decennia het exclusieve terrein van grote overheidsorganisaties.
Pas de afgelopen jaren is daar verandering in gekomen. Eén man is de motor achter die evolutie: Elon Musk. Met de steun van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA innoveerde zijn bedrijf SpaceX met herbruikbare raketten. Dat duwde de prijzen om satellieten de lucht in te schieten fors lager.
Aerospacelab betaalt vandaag voor zijn plaatsje - gereserveerd via een tussenhandelaar - op de Falcon-9-raket zo'n 4.000 à 5.000 dollar per kilo. Vroeger zou dat een veelvoud geweest zijn.
En het kan nog goedkoper. SpaceX werkt aan de reuzenraket Starship. Die moet zulke schaalvoordelen opleveren dat de kosten verder zakken tot 100 dollar per kilo. NASA droomt ervan op termijn zelfs tot 10 dollar per kilo te komen.
'Vroeger moest iedereen er alles aan doen om zoveel mogelijk technologie in zo'n klein mogelijke doos te proppen. Het was zoals Tetris spelen', zegt Xavier Collaud, projectleider bij Aerospacelab. Er zijn satellieten de lucht in geschoten van amper 3 op 3 centimeter en minder dan 100 gram, zogenaamde femtosats. 'Maar dat hoeft niet meer. Het wordt betaalbaar om grotere satellieten te maken.'
Starlink regeert: 6 op 10 satellieten is van Elon Musk
Grotere satellieten betekent meer technologische mogelijkheden. En dus meer toepassingen. Sinds de begindagen worden satellieten ingezet voor communicatie. Tot op vandaag is dat nog altijd het belangrijkste doel.
Communicatie betekent een heleboel diensten. De voetbalmatch van Lionel Messi die we live op televisie volgen. Piloten op vliegtuigen, kapiteins op zee die contact houden met collega's aan land. Bedrijven die data heen en weer sturen tussen verschillende vestigingen. Onze gps die ons naadloos naar onze bestemming brengt. Soldaten aan het front die overleggen met de legerleiding. Noodcommunicatie na een natuurramp.
Maar bovenal wordt vanuit de ruimte gebouwd aan internetvoorzieningen. Door bijvoorbeeld het Britse OneWeb, een onderdeel van het Franse Eutelsat. Het bekendst is evenwel het netwerk dat Elon Musk bouwt met zijn Starlink-satellieten.
Sinds mei 2019 lanceert Musk de ene na de andere groep Starlink-satellieten. Hij profiteert uiteraard van de capaciteit van zijn eigen SpaceX-raketten. In een paar jaar tijd is Starlink gegroeid tot een netwerk van 5.000 satellieten. Het tekent daarmee voor liefst 60 procent van alle actieve satellieten in de ruimte. En dat is nog niet genoeg: Musk wil de komende decennia aan 42.000 stuks raken.
Het doel van Starlink? Internet bieden aan iedereen, waar ook (ja, ook in Oekraïne en Gaza als Musk dat wil). Het bedrijf boekte vorig jaar een omzet van 1,4 miljard dollar en draait sinds kort break-even, liet Musk weten. Er zijn zo'n 1,5 miljoen gebruikers van de dienst. Ook in België is die beschikbaar. Maandelijks kost het goedkoopste abonnement 65 euro. Daarvoor heb je nog een antenne nodig (die kost ook geld). Maar vanaf volgend jaar - zo raakte pas bekend - moet de enorme Starlink-constellatie ook rechtstreeks via mobiele telefoons werken, dat betekent straks overal en altijd berichten kunnen sturen, bellen, 5G en het internet of things (met het internet verbonden apparaten).
Kristallen bol voor de economie
In de schaduw van Starlink maakt ook andere satelliettechnologie snel opgang. 'Aardobservatie is veelbelovend', zegt Aerospacelab-topman Deper. 'Voor energie, grondstoffen, klimaatmodellen of landbouw. Er zijn veel manieren om naar de aarde te kijken: optisch, infrarood, multispectraal, hyperspectraal, radar, lidar, noem maar op.'
De SPIP van Aerospacelab heet voluit SPectral Imager Prototype: de satelliet zit volgestouwd met gesofisticeerde multispectrale camera's. Omdat die via golflengtes naar de aarde kijken die niet zichtbaar zijn voor het menselijke oog, kunnen ze dingen in kaart brengen die we via foto's niet kunnen zien.
De SPIP meet 100 op 60 op 60 centimeter. De satelliet van Aerospacelab is een demonstratiemodel, dat moet tonen wat mogelijk is.
Aerospacelab maakte een use case - een situatie waarin zijn technologie gebruikt kan worden - om via satellieten Chinese manipulatie van de prijzen voor zeldzame aardmetalen te achterhalen. Zeldzame aardmetalen zijn kritieke materialen voor veel groene technologie. 'Het is heel moeilijk om toegang te krijgen tot informatie daarover. Maar met satellieten kunnen mijnbouwexperts zien welke voorraden er zijn, in welke concentraties, en wat er opgegraven is. Dat is interessant voor grondstoffenhandelaars en investeerders.'
Deper ziet kansen om hele waardeketens te volgen, van mijn tot afgewerkte auto bijvoorbeeld. Om te speuren naar olie- of gasvelden, naar plaatsen waar nieuwe mijnen kunnen worden geopend. Om landbouwopbrengsten te verbeteren, door te kijken naar evoluties van vegetatie en weerpatronen. 'We kunnen een soort kristallen bol bouwen voor de economie.''
Duizenden satellieten, miljoenen keren botsingalarm
Wordt het met die boomende satellietenbusiness niet te druk boven ons hoofd? 'Als je vraagt of er genoeg plaats is, die is er', zegt Collaud. 'Op het oppervlak van de aarde rijden miljarden auto's. Daar tegenover zijn 10.000 satellieten peanuts.' Fileproblemen hoeft dat dus nog niet meteen op te leveren.
Maar er is een ander, groter probleem. 'Een satelliet die in een lage baan om de aarde draait, vliegt met een snelheid van 7 à 8 kilometer per seconde. Een halve minuut is dus de afstand tussen Brussel en Parijs.' Weten waar welke satelliet is, is cruciaal om botsingen te vermijden. Voor actieve satellieten valt dat redelijk te monitoren, maar ruimteafval track je niet zomaar via een gps-signaal.