Het contrast tussen het Duitse gesputter en de prestaties van omliggende landen en andere grote economieën is groot. Die doen het voor een gelijkaardige berekening een stuk beter. Het Belgische bbp ligt 0,2 procent hoger dan waar we zouden staan als de groeitrend van voor corona had doorgezet. Ook Nederland is een positieve uitschieter, terwijl de Verenigde Staten en Spanje ongeveer op hun precoronagroeipad zitten. Ook Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk worstelen met het herstel, maar niet zo erg als Duitsland.
België
Nederland
Spanje
Frankrijk
Of een nieuwe Duitse regering de trend kan keren, is ook voor ons land van belang. Als Europees trekpaard blijft Duitsland veruit de belangrijkste Belgische exportpartner. Volgens de jongste update van de Nationale Bank exporteerde ons land in de eerste elf maanden van 2024 voor 84,6 miljard euro naar Duitsland, 7,6 procent minder dan in dezelfde periode het jaar voordien.
De belangrijkste reden voor de economische stilstand is de malaise in de Duitse industrie. Die is, meer dan elders in Europa, voor de Bondsrepubliek nog altijd de motor waarop de economie draait en goed voor ruim een vijfde van het bbp. Tegenover 2017 ligt de industriële productie 10 procent lager. Vooral energie-intensieve sectoren zoals de chemie- en de staalproductie kregen de voorbije jaren klappen, net als de Duitse autobouwers. Bekend zijn de zware ontslagrondes bij reuzen als BASF, ThyssenKrupp en vooral de omstreden sluitingen bij de autotrots Volkswagen.
Tegenover de vrees voor verdere deïndustrialisering staat de nuance dat de toegevoegde waarde wel op peil is gebleven. In een rapport stipte het Internationaal Monetair Fonds (IMF) vorig jaar aan dat veel sectoren zich hebben aangepast door over te schakelen op producten met een hogere toegevoegde waarde en minder tussenproducten te gebruiken. Cijfers van Eurostat bevestigen die trend. De toegevoegde waarde is veel minder sterk gedaald dan de industriële productie zelf. Dat wijst erop dat Duitse bedrijven per eenheid productie relatief meer waarde creëerden.
Positief in dat verband is ook dat de productie van batterijen en accu's de afgelopen vijf jaar het sterkst is gestegen. Beide zijn cruciaal in groeisectoren voor de groene transitie, terwijl Duitsland Europees ook vooroploopt bij de aanvraag van patenten in cleantech. De op een na sterkste stijging zat in de productie van wapens en munitie. Door de geopolitieke omwentelingen en de versnelde bewapening en investeringen in defensie liggen ook daar groeikansen voor de Duitse industrie. Vooral omdat de rest van Europa zijn defensieaankopen om strategische redenen mogelijk minder in de rest van de wereld zal doen.
Energie
De industriële terugval is in grote mate te verklaren door de explosie van de energieprijzen na de Russische inval in Oekraïne. Duitsland teerde jaren op goedkoop Russisch gas, tot de Russische president Vladimir Poetin begin 2022 de kraan dichtdraaide. De groene minister van Economie, Robert Habeck, ging via de import van vloeibaar aardgas en de heropstart van vervuilende kolencentrales koortsachtig op zoek naar vervangcapaciteit, ook al omdat de laatste kerncentrales in 2023 onherroepelijk dichtgingen.
Habecks verdienste is dat het horrorscenario van black-outs is uitgebleven. Maar Duitsland betaalt wel de hoogste stroomprijzen in heel Europa. Tussen 2018 en 2023 zijn die met 40 procent toegenomen. Ook de gasprijs ligt nog altijd boven het Europese gemiddelde.
De dure energie joeg de inflatie naar recordhoogtes en beukte in op de koopkracht van de gezinnen, wat in belangrijke mate verklaart waarom de regering-Scholz zondag wellicht wordt afgestraft. Daarnaast vrat dure energie aan de concurrentiekracht van de bedrijven, al probeerde de regering dat effect in te dammen door bedrijven die energie-intensief of internationaal concurrentieel zijn grote kortingen te geven.
Maar de grote hoop is toch vooral dat de 'Energiewende', de overstap naar minder vervuilende energiebronnen, alsnog een succes wordt en de prijzen weer lager duwt. Duitsland heeft de ambitie om tegen 2030 80 procent van zijn energieconsumptie uit hernieuwbare bronnen zoals zonnepanelen of windmolens te halen. In 2023 kwam de energieproductie al voor meer dan de helft (53,3%) uit hernieuwbare bronnen, een stuk meer dan in de rest van Europa. Uit een berekening van De Tijd blijkt dat in het groeitempo van 2020 tot 2023 de doelstelling voor 2030 gehaald wordt.
Duitsland maakt vaart omdat het gewied heeft in de vergunningsregels voor groene energie-infrastructuur, onder meer door het moeilijker te maken om die vergunningen aan te vechten. Tegelijk moeten nog gigantische investeringen in stroomnetten en hoogspanning volgen. Alleen al 50Hertz, de Duitse Elia-dochter en een van de vier netbeheerders in het land, moet de komende vijf jaar 20 miljard euro in hoogspanningsinfrastructuur investeren.
Infrastructuur
Of er een hervorming komt van de schuldenrem is na zondag wellicht de belangrijkste vraag in de Duitse politiek. Die grondwettelijke vertaling van de Duitse budgettaire obsessie schrijft voor dat het structurele tekort op de begroting jaarlijks niet meer dan 0,35 procent van het bbp mag belopen. Het gevolg is een gezonde schuldgraad van iets meer dan 60 procent, maar vooral een infrastructuur die door een gebrek aan investeringen in bijzonder slechte staat is.
