Trumps tarieven zullen zijn handelstekort niet oplossen

Sinds Donald Trump voor de tweede keer de eed aflegde als president van de Verenigde Staten, bestookt hij de wereld met nieuwe importtarieven. Na gerichte salvo's tegen China, Mexico en Canada volgde in maart en begin april de rest van de wereld. Voor sommige landen komen de taksen boven op al bestaande heffingen, aan anderen raakt Trump voor het eerst. Dat er nog tarieven volgen, lijkt zo goed als onvermijdelijk.

Naast het oppompen van de binnenlandse industrie wil Trump met zijn America First-handelspolitiek een volgens hem grove oneerlijkheid aanpakken: het handelstekort. Ofwel: de VS importeren meer uit het buitenland dan dat ze exporteren. 'Voorbij zijn de dagen dat er van Amerika werd geprofiteerd', stelt Trump. Vriend of vijand: elk land dat de VS volgens de president unfair behandelt, mag zich aan represailles en minstens even hoge tarieven verwachten. Op die manier wil hij het trade deficit van de VS naar nul trekken.

Recordtekort

Het handelstekort dateert al van de jaren 80. Van Duitse auto's over Japanse elektronica tot Chinees speelgoed: steeds meer vervelden de VS tot een importeconomie. Veel heeft te maken met de sterkere economische groei en de lage werkloosheidscijfers, die de vraag van Amerikaanse consumenten naar buitenlandse producten oppoken.

Bovendien maakt de sterke dollar het interessant voor bedrijven om in de VS te verkopen, terwijl het halen van 'Made in USA'-producten voor overzeese consumenten vrij duur is. Het Amerikaanse handelstekort is in een wereld met vrije handel net een teken van een economie die er beter voorstaat dan in andere geïndustrialiseerde landen, want het betekent dat consumenten voldoende kunnen spenderen. Alleen, zo ziet Trump het niet.

Over heel 2024 bekeken liep het tekort met de rest van de wereld op tot meer dan 1.203 miljard dollar. Dat record heeft alles te maken met de optelsom van tekorten met meer dan 100 verschillende landen, leert analyse door De Tijd op basis van gedetailleerde Amerikaanse handelsdata. Van de 233 landen waarvoor import- en exportcijfers beschikbaar zijn, zijn er 101 waar de VS in 2024 een deficit mee boeken.

Ook met buurlanden Mexico en Canada, de twee belangrijkste internationale handelspartners van de VS, is de kloof groot en groeiende. En dat Trump steeds explicieter de Europese Unie als blok viseert - 'They were made to screw us', zei hij - kan al evenzeer worden teruggebracht naar het groeiende handelsdeficit. In vergelijking met 2013 is het tekort ten opzichte van de EU bijna verdubbeld: van 125 miljard toen naar 236 miljard dollar vorig jaar.

Om de nul op de handelsbalans dichterbij te brengen, richtte Trump zich in zijn aankondigingspolitiek op het ene na het andere land. Beginnen deed hij met de grootste partners, ondanks de bondgenootschappen die de VS met de meeste van hen al ettelijke jaren onderhouden.

Veel eerder dan de belemmeringen en barrières die andere landen op de handel met de Verenigde Staten zetten, kijkt Trump naar de grootte van het handelstekort om het nieuwe tarief te bepalen. De kloof tussen import en export bepaalt dus niet alleen welke landen hij in het vizier neemt, het vorm ook een weinig gefundeerde basis voor de hoogte van de nieuwe taksen. Die komen er naast de aluminium- en staaltarieven en de 25 procent die op auto's van niet-Amerikaanse makelij wordt geheven.

Bovendien behandelt het Witte Huis de Europese Unie als geheel: zo goed als alle goederen die vanuit de EU naar de VS worden verscheept zijn voortaan onderhevig aan een bijkomende heffing van 20 procent. Alleen straft die gebruikte berekeningswijze, die erg als nattevingerwerk aanvoelt, landen als België en Nederland extra hard. Mocht het spiegeltarief op het niveau van de lidstaten zijn berekend, dan zouden Belgische goederen aan slechts 10 procent extra invoertaks onderhevig zijn.

Daarnaast zijn er ook een resem voorbeelden van absurde tarieven op landen waarmee de Verenigde Staten amper handel drijven tot eilandengroepen waar geen mens woont. Het toont aan dat er van wikken en wegen van de belemmeringen die de VS ervaart weinig sprake is. Sinds woensdag 9 april zijn Trumps zogenaamde 'wederkerige tarieven' van kracht.

Handelsoorlog

De tarieven op forse wijze aankondigen is één ding, eraan vasthouden blijkt een ander. Binnen drie dagen na de start van de eerste heffingen tegen Mexico en Canada milderde Trump zijn standpunt. De taksen op de invoer van auto's en auto-onderdelen uit beide landen werden met een maand uitgesteld, terwijl ook producten die onder het USMCA-vrijhandelsakkoord tussen de drie landen vallen respijt krijgen.

En binnen de 24 uur na het ingaan van de spiegeltarieven kondigde Trump een pauze van 90 dagen aan voor alle landen die geen nieuwe tegentarieven heffen. De meeste handelspartners - ook de EU - worden zo op het basistarief van 10 procent gezet. Een zoveelste bocht en hersenkronkel in een handelsoorlog zonder precedent.

In tegenstelling tot de vorige keer zijn de grootste handelspartners van de VS overigens veel beter voorbereid. Zowel China, Canada als de EU sloegen na het ingaan van nieuwe taksen wel terug. In het losgeslagen opbod met de Chinese president Xi volgt op elke tegenzet in de vorm van tariefverhogingen op Amerikaanse producten een wraaktarief van Trump. Intussen heffen de VS importheffingen van 125 procent op Chinese goederen, China zit aan 84 procent op import uit de Verenigde Staten.

In het geval van de Europese Unie blijft de reactie op de aluminium- en staaltarieven initieel beperkt tot vooral Amerikaanse symbolische producten die in hoofdzaak uit Republikeinse staten komen. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen houdt de deur wel open voor stapsgewijze, forsere uitbreidingen. Ondanks alles blijft de EU openstaan voor een handelsdialoog met de VS.

Of het Witte Huis alle dreigende woorden ook omzet in daden, moet de komende weken duidelijk worden. Waarnemers zien in de aankondigingen vooral ook een onderhandelingsmiddel, om anderen onder druk te zetten of duidelijk te maken wie de sterkste is. Zo klopte Trump zich op de borst over de Canadese en Mexicaanse beloftes over het grensbeleid, in de strijd tegen drugs en migranten. Hun maatregelen zijn er volgens hem gekomen onder druk van de tarieven.

Een handelsoorlog uitlokken met zowel vriend als vijand is echter bijzonder riskant. Zo is het effect op de eigen economie vooral negatief, zowel voor consumenten als voor bedrijven, leren verschillende doorrekeningen. Ook de beurzen, zowel de Amerikaanse als wereldwijd, staan al wekenlang voornamelijk op verlies, vanwege de onzekerheid en de groeiende vrees voor een recessie.

Rest de vraag of de heffingen waaraan Trump zich vastklampt zijn doelstelling voor een kleiner handelstekort waarmaken. Hogere tarieven blijken daarvoor doorgaans contraproductief en halen zowel import als export naar beneden. Of hoe de vermeende oplossing het probleem erger en de Amerikaanse economie zwakker maakt.