Erfenisplanner

Welke instrumenten bestaan er?

Iedereen kan schenken of een testament opstellen. Dankzij de gloednieuwe erfovereenkomst kunnen ouders met hun kinderen voortaan een familiepact afsluiten. Gehuwden kunnen ook hun huwelijkscontract gebruiken om hun erfenis te plannen. En ook met een levensverzekering kunt u de verdeling van uw nalatenschap naar uw hand zetten.

Schenking

Met een schenking stopt u tijdens uw leven een deeltje van uw bezittingen toe aan iemand anders. U hebt de intentie om die persoon te begunstigen: u verarmt zich en maakt de begiftigde rijker.

Tenzij u schenkt aan uw huwelijkspartner is een schenking definitief en onherroepelijk. Wel kunt u aan een schenking voorwaarden koppelen. Als de begiftigde die niet nakomt, kan dat een reden zijn om de schenking te herroepen.

Het vaakst wordt geschonken 'met voorbehoud van vruchtgebruik'. Daarmee behoudt de schenker de controle (bijvoorbeeld het stemrecht op aandelen) en de vruchten (bijvoorbeeld de huurinkomsten van een appartement, de opbrengsten van een beleggingsportefeuille of het genot van kunst).

Wat verandert er voor de schenking? Lees het hier

Testament

Als u geen testament opstelt, wordt bij overlijden uw vermogen verdeeld onder uw erfgenamen. Dat gebeurt volgens de regels van de wettelijke erfopvolging: de wet bepaalt wie wat krijgt.

U heeft de mogelijkheid om binnen bepaalde grenzen af te wijken van die wettelijke regels door een testament op te stellen. Maar u moet wel rekening houden met het wettelijke erfdeel (het minimale deel van de nalatenschap dat moet toekomen aan bepaalde reservataire erfgenamen, zoals uw kinderen). Doet u dat niet, dan kan een benadeelde reservataire erfgenaam later opeisen wat hem of haar verschuldigd is.

Een testament is een eenzijdig document. U beslist er volledig zelf over en u mag de inhoud geheimhouden. Pas op de dag dat u overlijdt, zal de inhoud bekend worden en pas op die dag zal hetgeen u bepaald hebt, uitgevoerd worden.

Het belangrijkste voordeel van een testament is daardoor dat u het om het even wanneer kunt aanpassen of zelfs volledig herroepen. Het volstaat om een nieuw testament op te stellen dat rekening houdt met de gewijzigde omstandigheden, relaties en de onvoorspelbaarheden van het leven.

Wat verandert er als u van plan bent een testament op te stellen? Lees het hier

Erfovereenkomst

Dankzij de ‘familiale’ of ‘globale’ erf­over­een­komst kunnen ouders op voorhand met hun kinderen afspraken maken over de toekomstige nalatenschap. Een globale erfovereenkomst heeft betrekking op goederen die al geschonken zijn, voordelen die al genoten zijn of die bij de globale erfovereenkomst zelf nog worden toegekend. Het grote voordeel daarvan is dat niemand bij de nalatenschap nog zal kunnen terugkomen op de schenkingen die ieder kind gekregen heeft.

Naast de globale erfovereenkomst voorziet de nieuwe wetgeving in nog een aantal andere situaties waarin een ‘punctuele’ erfovereenkomst kan worden opgesteld. Dat biedt de mogelijkheid om over zeer specifieke aspecten van een schenking of erfenis afspraken te maken tussen de toekomstige erfgenamen.

De erfovereenkomst is een volledig nieuw instrument. Lees er hier meer over

Huwelijkscontract

Een huwelijkscontract is een officiële akte waarin (toekomstige) echtgenoten afspraken maken over hun vermogen. Wat van hen afzonderlijk is, en wat van hen beiden. Het stelsel waarin u trouwt, heeft ook een invloed op uw nalatenschap. U kunt in ons land op twee manieren trouwen: met of zonder huwelijkscontract.

Sluit u geen contract af, dan valt u onder het wettelijke stelsel. Alle inkomsten tijdens het huwelijk zijn dan gemeenschappelijk. Als u sterft, bestaat uw nalatenschap uit uw eigen goederen – wat u voor uw huwelijk bezat of tijdens uw huwelijk verkreeg via bijvoorbeeld een schenking of testament - en uit uw deel in het gemeenschappelijk vermogen. Dat is alles wat u tijdens het huwelijk verdient plus alle inkomsten uit de eigen goederen, zoals dividenden uit een eigen beleggingsportefeuille.

Trouwt u met scheiding van goederen, dan is er geen gemeenschappelijk vermogen. Koopt u bijvoorbeeld toch een huis samen tijdens uw huwelijk, dan komt dat ieder voor de helft in onverdeeldheid toe. Als u sterft, bestaat uw nalatenschap in dat geval uit uw eigen vermogen en uw aandeel (de helft) in de onverdeeldheid.

Aan de andere kant van het spectrum bevindt zich het stelsel van algehele gemeenschap van goederen. Er is geen eigen vermogen, alles is gemeenschappelijk. Legt u het loodje, dan bestaat de nalatenschap hier alleen uit uw aandeel (de helft) in de gemeenschap.

Bij het opstellen van een huwelijkscontract krijgt u voortaan extra opties. Lees hier wat u daarover moet weten

Levensverzekering

Een levensverzekering is een contract tussen een verzekeringsnemer en een verzekeringsmaatschappij waarbij die laatste belooft om een bepaald bedrag uit te keren als de verzekerde persoon overlijdt of, als die laatste nog in leven is, op een bepaald tijdstip.

In een klassieke levensverzekering zijn er vier partijen. De verzekeringsmaatschappij keert een kapitaal uit als de verzekerde overlijdt of op het afgesproken tijdstip - bijvoorbeeld als hij of zij 65 jaar wordt. De verzekeringsnemer sluit het contract af, betaalt de premies en heeft de zeggenschap over het contract. De begunstigde tenslotte is de persoon aan wie het verzekerde kapitaal wordt uitgekeerd.

Een levensverzekering is vaak een voorzorgsmaatregel zodat een dierbare kan rekenen op een extra kapitaal als u zou overlijden. Dat kan ook als die begunstigde geen rechten op uw nalatenschap kan claimen. Besef dan wel dat u met een levensverzekering niet verder kunt gaan dan met een testament. De levensverzekering die u afsluit in het voordeel van bijvoorbeeld uw kleinkinderen mag het voorbehouden deel van uw kinderen, die reservataire erfgenamen zijn, niet aantasten.

In de nieuwe erfeniswetgeving krijgt u onder meer de mogelijkheid om via een levensverzekering meer van uw vermogen na te laten aan wie u wil. Lees daar hier meer over

Wat verandert er?

Schenking

Verrekening gedane schenkingen

Om te vermijden dat u alles zou wegschenken en zo bepaalde erfgenamen zou onterven of de gelijkheid tussen uw erfgenamen zou doorbreken, zullen bij uw overlijden alle gedane schenkingen in rekening worden gebracht.

Het nieuwe erfrecht vereenvoudigt de wijze waarop die verrekening gebeurt. Voor alle overlijdens vanaf 1 september - ongeacht de datum van de schenking - gelden de nieuwe regels, tenzij voor gedane schenkingen expliciet voor de ‘oude’ regels werd gekozen met een verklaring tot behoud.

Voor zowel vastgoed als roerende waarden telt voortaan de waarde op het moment van de schenking, geïndexeerd tot op de dag waarop de schenker overlijdt. Tenzij de begiftigde niet onmiddellijk over de volle eigendom kan beschikken. Bijvoorbeeld bij schenking met voorbehoud van het vruchtgebruik. De schenking wordt in dat geval pas gewaardeerd als de begiftigde wel het volle genot krijgt.

Schenking als voorschot of niet?

Vanaf september worden alleen nog schenkingen aan (klein)kinderen geacht te zijn gedaan op voorschot van erfdeel. De schenker wil al voor zijn overlijden iets aan zijn erfgenaam toestoppen, maar heeft niet de intentie meer te geven dan wat er geërfd zou worden. De bedoeling is om de gelijkheid tussen de erfgenamen te behouden.

Schenkingen aan alle andere erfgenamen worden voortaan geacht te zijn gedaan buiten erfdeel, dus wel degelijk met de bedoeling om deze persoon iets extra toe te stoppen.

U hebt een aantal opties om een schenking uit te voeren. Lees hier wat de mogelijkheden zijn

Testament

De nieuwe wet wijzigt niets aan de regels waarop u een testament moet opstellen of aan de clausules die erbij mogelijk zijn.

Maar omdat het nieuwe erfrecht het beschikbare deel vergroot, biedt het ook meer mogelijkheden en vrijheden voor een testament. Voortaan kan wie kinderen heeft de helft van zijn vermogen nalaten aan de persoon van zijn keuze. Tot vandaag was dat ‘beschikbare deel’ afhankelijk van het aantal kinderen dat u heeft.

Heeft u al een testament opgesteld, ga dan na of het rekening houdt met uw oorspronkelijke wensen. Stel, u heeft twee kinderen en u heeft het beschikbare deel nagelaten aan een vriend. Dan heeft die vanaf september recht op de helft van de erfenis terwijl uw twee kinderen de andere helft onder elkaar moeten verdelen (elk dus een kwart). Vóór de wetswijziging zouden uw vriend en uw kinderen met datzelfde testament elk een derde hebben gekregen.

Het reservataire erfdeel van uw ouders verdwijnt. Dat wil niet zeggen dat zij niet langer kunnen erven. Als u geen kinderen heeft en geen testament heeft opgesteld, erven uw ouders nog altijd. Maar dankzij de nieuwe wet kunt u uw volledige erfenis aan iemand anders toekennen, bijvoorbeeld aan uw partner.

Hoe u correct een testament opstelt dat uw wensen doet uitkomen leest u hier.

Erfovereenkomst

De mogelijkheid om een familiepact of een punctuele erfovereenkomst op te stellen is volledig nieuw. Tot september dit jaar was het zelfs verboden om afspraken te maken over een erfenis. Je kon zoveel afspraken op papier zetten als je wilde, ze werden sowieso als nietig en ongeldig beschouwd.

Bij het opstellen van een erfovereenkomst gelden strenge regels. Ontdek hier hoe u zich daar kunt aan houden.

Huwelijkscontract

Wie kiest voor het stelsel van scheiding van goederen, krijgt extra opties om meer solidariteit in te bouwen als het huwelijk op de klippen zou lopen. De notaris zal koppels die voor dit stelsel kiezen, moeten informeren over die opties:

1. Bij een beding van verrekening van aanwinsten spreken echtgenoten af hoeveel procent de financieel zwakkere partner kan krijgen van de tijdens het huwelijk opgebouwde inkomsten - niet alleen beroepsinkomsten, maar ook inkomsten uit eigen goederen - als het huwelijk wordt ontbonden.

2. Bij een rechterlijke billijkheidscorrectie kan de financieel zwakkere partner bij een echtscheiding aan een rechter een deel van de inkomsten van de ex-partner vragen. Weliswaar maximaal een derde van de waarde van de gezamenlijke aanwinsten, op het tijdstip van de ontbinding van het huwelijk.

Ook nieuw: de anticipatieve inbreng. Die is van belang voor koppels die samen eerst een huis kopen en dan pas trouwen.

Tot nog toe moesten dergelijke koppels twee keer bij de notaris langsgaan: een keer bij de aankoop van de woning en een tweede keer om de gezamenlijke woning in de huwgemeenschap te brengen. Koppels die vanaf 1 september een woning kopen, zullen al van bij de aankoop een anticipatieve inbreng kunnen doen bij de notaris.

Hoe en wanneer stelt u een huwelijkscontract op? U leest het hier.

Levensverzekering

Als verzekeringsnemer met kinderen krijgt u meer ruimte om uw vermogen na te laten aan wie u wil. U zou dus een groter deel van uw vermogen, namelijk de helft, via een levensverzekering kunnen nalaten aan bijvoorbeeld uw nieuwe partner, ongeacht het aantal kinderen uit een vorig huwelijk.

Bent u gehuwd onder het wettelijke stelsel of onder een stelsel van algehele gemeenschap van goederen, dan worden de individuele levensverzekeringen die u tijdens het huwelijk in het voordeel van uzelf of uw partner sluit, tot nu beschouwd als een eigen goed. Dat heeft soms onbillijke gevolgen, omdat de premies voor deze contracten vaak uit de gemeenschappelijke pot worden gefinancierd.

Dankzij het nieuwe huwelijksvermogensrecht is het voortaan duidelijk of het uitgekeerde kapitaal al dan niet behoort tot het gemeenschappelijke vermogen. Ook is voortaan duidelijk of er bij het overlijden van een van de echtgenoten en bij de uitkering van het verzekerde kapitaal een vergoeding aan de gemeenschappelijke pot verschuldigd is.

Een levensverzekering opstellen kan behoorlijk complex worden. Lees hier hoe u dat het best aanpakt.

Hoe doet u het?

Schenking

Het meest eenvoudige is een hand- of bankgift: u geeft de goederen letterlijk van hand tot hand. Dat kan alleen voor roerende zaken.

Met een bankgift worden geld of effecten overgeschreven van de rekening van de schenker naar die van de begiftigde.

Een hand- of bankgift kan, maar hoeft niet via een notaris. Als u voorwaarden aan de schenking wilt koppelen (bijvoorbeeld voorbehoud van vruchtgebruik) en voor de schenking van vastgoed of aandelen op naam bent u wél verplicht een notaris in te schakelen. De wet verplicht evenwel niet om de schenking te laten verlijden voor een Belgische notaris. Het kan ook een buitenlandse notaris zijn.

Wanneer moet u bij een schenking schenk- en/of erfbelasting betalen? De details leest u hier.

Testament

U kunt een eigenhandig testament opstellen. Dat moet met de hand geschreven, gedateerd en ondertekend zijn. U kunt het geheimhouden of het aan iemand toevertrouwen. Zorg er wel voor dat het bij uw overlijden gevonden wordt en dat het in de juiste handen terechtkomt. Anders loopt u het risico dat het gewoon verdwijnt…

Wilt u meer zekerheid over de vorm en de inhoud, kies dan voor een authentiek of notarieel testament, opgesteld door een notaris. Dat wordt opgenomen in het Centraal Register van Testamenten (CRT) en de betrokken personen worden automatisch verwittigd.

Kiest u voor een internationaal testament, dan kan dat gemakkelijk worden uitgevoerd in alle landen die de conventie over de toepassing van dit document hebben ondertekend. De complexe vorm vereist wel de tussenkomst van een notaris.

Hoeveel kost het opstellen van een testament bij de notaris? U leest het hier.

Erfovereenkomst

Een erfovereenkomst sluiten kan grote gevolgen hebben voor het vermogen van de partijen. Opdat alle partijen de gevolgen van hun beslissingen goed zouden begrijpen en inschatten, voorziet de nieuwe wet in de verplichte tussenkomst van de notaris. Bij het opstellen van een erfovereenkomst gelden ook strenge regels. Zo zullen de partijen eerst een ontwerp van de erfovereenkomst krijgen en pas na één maand mogen ze de erfovereenkomst ook ondertekenen. Dat moet ouders en kinderen de nodige tijd geven om de gemaakte afspraken grondig te bestuderen.

Kiest u voor het nieuwe instrument van de erfovereenkomst? Lees dan hier meer over de kosten.

Huwelijkscontract

Als u wilt trouwen met een huwelijkscontract moet u altijd bij een notaris langsgaan. U sluit zo’n contract het best af vóór het huwelijk. Nadien kan ook, maar dat kost meer.

Hoeveel betaalt u voor het opstellen van een huwelijkscontract? De antwoorden vindt u hier.

Levensverzekering

Om een levensverzekering af te sluiten, kunt u aankloppen bij een makelaar of bij een bank. Meestal zullen zij u een standaardcontract voorschotelen. Beter doet u een beroep op een adviseur die in levensverzekeringen is gespecialiseerd. Zorg ervoor dat u alle details van het contract (risico, randement, kosten, fiscaliteit...) begrijpt.

Denk ook goed na over wie u aanduidt als begunstigde. Met de toename van het aantal nieuw samengestelde gezinnen is dat een heikel punt. Doorgaans is het beter de begunstigden aan te duiden met een algemene term - zoals ‘mijn echtgenoot’, ‘mijn kinderen’ - dan ze met naam en toenaam aan te duiden. Zo vermijdt u bijvoorbeeld dat een kind uit de boot valt omdat het pas na de ondertekening van het verzekeringscontract is geboren.

Bij de keuze voor een levensverzekering kijkt u tegen een hele lijst kosten aan. Waar u zich mag aan verwachten leest u hier.

Wat kost het?

Schenking

Een hand- of bankgift ontsnapt aan schenkbelasting. Als de schenker ook nog eens drie jaar na de schenking blijft leven, moet er evenmin erfbelasting betaald worden.

Op een notariële schenking voor een Belgische notaris moet wel schenk­be­las­ting betaald worden. Zodra er schenkbelasting is betaald, hebt u definitief met de fiscus afgerekend: er moet nooit nog erfbelasting betaald worden.

In principe gebeurt de schenking voor een buitenlandse notaris zonder betaling van schenkbelasting. En ook zonder betaling van erfbelasting, op voorwaarde dat de schenker nog minstens drie jaar blijft leven na de schenking.

De tarieven van de schenkbelasting verschillen naargelang u vastgoed of roerende goederen schenkt, aan wie u schenkt en volgens het gewest waarin u woont. Meer details over de tarieven vindt u in deze tekst. Met onze tool kunt u daarnaast tot op de euro uitrekenen hoeveel schenkbelasting u moet betalen.

Testament

Afhankelijk van de complexiteit kost een authentiek testament doorgaans tussen 200 en 500 euro.

Erfovereenkomst

Er is geen vast tarief voor erfovereenkomsten. De prijs zal afhangen van de complexiteit van het concrete geval, aangezien elke erfovereenkomst maatwerk is.

Huwelijkscontract

Zonder de inbreng van een woning kost de opmaak van een huwelijkscontract 500 à 600 euro. Met inbreng van onroerend goed moet u rekenen op 1.100 euro. Wordt het contract na het huwelijk opgesteld, dan moet u op 100 à 200 euro extra rekenen.

Levensverzekering

Naast andere kosten is er op de premies voor individuele le­vens­ver­ze­ke­rin­gen een taks verschuldigd van 2 procent. Veel verzekeraars rekenen ook in- of uitstapkosten of jaarlijkse beheerskosten aan. Of torenhoge vergoedingen als u het contract wilt afkopen.

Bij tak21-spaarverzekeringen is er 30 procent roerende voorheffing verschuldigd op een fictief rendement van 4,75 procent als u het kapitaal binnen acht jaar vanaf de ondertekening van het contract zou opvragen. Als u het werkelijke rendement van die belegging wilt berekenen, moet u de kosten en belastingen in rekening brengen.

Tegelijk zijn er nogal wat formules die voor een belastingvermindering in aanmerking komen. Die kortingen krikken het reële rendement op. Dat geldt bijvoorbeeld voor pensioenspaarverzekeringen (pensioensparen in de derde pijler) of voor de stortingen voor het fiscaal vriendelijke langetermijnsparen.